Αν το ξανακάνεις η μαμά θα θυμώσει !
Η φράση του τίτλου είναι μια τυπική έκφραση που χρησιμοποιείται από τους γονείς όταν το παιδί τους κάνει κάτι με το οποίο δεν συμφωνούν. Αλλά είναι επίσης η φράση που οι γονείς συνήθως χρησιμοποιούν, όταν δεν έχουν άλλες εφεδρείες να θέσουν σε εφαρμογή για τη διαχείριση κάποιων καταστάσεων που αφορούν τη συμπεριφορά των παιδιών τους.
Φράσεις όπως αυτή, και στη συνέχεια θα δούμε και άλλες, είναι τυπικές εκφράσεις που παράγουν και με κάποιο τρόπο να εγκαθιστούν την ενοχή στα παιδιά.
Προέλευση του αισθήματος της ενοχής
Ο μηχανισμός της ενοχής λειτουργεί κάπως έτσι: κάποιος( π.χ. ο γονιός) στέλνει ένα μήνυμα, που προορίζεται να υπενθυμίσει ότι, κάνεις ή δεν κάνεις, πεις ή δεν πεις ένα συγκεκριμένο πράγμα, είσαι κακός. Το παιδί απαντά σε αυτό το μήνυμα, φυσικά καταπιεζόμενο και η διαδικασία παραγωγής της ενοχής ενεργοποιείται. Η αίσθηση της ενοχή αρχίζει να γίνεται μέρος της συναισθηματικής δομής του παιδιού.
Αλλά γιατί τα παιδιά δεν είναι σε θέση να απορρίψει τα μηνύματα της ενοχής που τους έστειλαν; Μάλλον επειδή τα μηνύματα ήταν από τους ανθρώπους που έχουν ιδιαίτερη θέση στην καρδιά, τους γονείς, και δεν θα μπορούσαν να τους απογοητεύσουν. Το πόσο πραγματικά νοιάζονται κάποιον, θα το αποδείξουν αναπτύσσοντας αίσθημα ενοχής για τα φρικτά πράγματα που σκέπτονται ότι έχουν διαπράξει.
Η ενοχή μαθαίνεται σε πολύ νεαρή ηλικία και επιμένει να παραμένει στον ενήλικα ως υπολειπόμενη παιδαριώδης αντίδραση. Οι φράσεις που την παράγουν είναι αναρίθμητες: και αυτές έχουν χαραχθεί στο παιδί, που ακόμα και ως ενήλικας, τις κουβαλάει μέσα του. Οι επιπτώσεις που περιέχονται σε αυτές τις προτάσεις μπορούν να βλάψει τον ενήλικο, ο οποίος για παράδειγμα θα απογοητεύσει το αφεντικό του ή τους ανθρώπους τους οποίους θεωρεί κοντινούς σαν γονείς.
Έτσι το να αισθάνεσαι ενοχή δεν είναι κάτι που σε ταλαιπώρησε στο παρελθόν, αλλά και κάτι που σε ακινητοποιεί στο παρόν, λόγω των γεγονότων του παρελθόντος. Πράγματι συνεχίζει κανείς να καταναλώνει άσκοπα ενέργεια, να αισθάνεται προσβεβλημένος, θυμωμένος, θλιμένος, για ένα πράγμα που έχει ήδη συμβεί.
Φράσεις που παράγουν ενοχή
Ας δούμε μερικές τυπικές φράσεις και τις τεχνικές που στοχεύουν στο να βοηθήσουν ένα παιδί να επιλέξει την ενοχή ως τίμημα για να ανήκει στην οικογένεια:
«Έχω θυσιαστεί για σένα!»: Ένας γονέας με αυτό θυμίζει κάθε φορά που έπρεπε να εγκαταλείψει τη δική του ευτυχία, γιατί έπρεπε να κάνει κάτι για το παιδί. Τότε το παιδί θα αναρωτηθεί πώς μπορεί να είναι τόσο εγωιστής, μετά από την υπενθύμιση όλων αυτών που χρωστάει.
«Δεκαπέντε ώρες τοκετού μόνο για να σε φέρω στον κόσμο!» Το αίσθημα ενοχής αναπτύσσεται από τη σκέψη ότι προκάλεσε τόσο πόνο στο πρόσωπο που έχει τη μεγαλύτερη σημασία γι αυτό, τη μητέρα του.
«Ήμουν με τη μητέρα σου μόνο για το καλό σου!»: Η φράση αυτή έχει σκοπό να ενεργοποιήσει την αίσθηση της ενοχής για τον κακό γάμο του γονιού.
«Εντάξει, εμείς θα μείνουμε μόνοι, άντε εσύ να διασκεδάσεις, όπως άλλωστε κάνεις πάντα. Μην ανησυχείς για μας ...» φράσεις όπως αυτές χρησιμεύουν για να επικοινωνεί το παιδί - ο αυριανός ενήλικος - πιο συχνά, ή για να πηγαίνει να δει τους γονείς πιο τακτικά.
«Μας έκανες να φάνουμε ανόητοι!» Ή «Τι θα σκέφτεται ο κόσμος για εμάς;»: Οι εξωτερικές δυνάμεις επιστρατεύονται ώστε να αναπτυχθεί το αίσθημα της ενοχής για ό,τι έχει κάνει το παιδί και να το εμποδίσει από το να το ξανακάνει. Ακόμα και εκφράσεις όπως «Εάν αποτύχεις στις εξετάσεις θα μας ντροπιάσεις!" Θα μπορούσαν να κάνουν τη ζωή του παιδιού σχεδόν αφόρητη μετά από μια εξέταση που πήγε στραβά.
«Θα με πεθάνεις!» Ή «Θα πάθω έμφραγμα»: στην περίπτωση αυτή η ασθένεια ενός από τους γονείς, παράγει ένα αίσθημα ενοχής της υψηλότερης ποιότητας. Τέτοιες φράσεις αποδίδουν την ευθύνη όλων σχεδόν των ασθενειών που χαρακτηρίζουν αυτούς που γερνάνε. Θα πρέπει να είναι κανείς ιδιαίτερα ανθεκτικός για να φέρει αυτό το αίσθημα της ενοχής, γιατί, μπορεί να έχει όλη τη ζωή του και αν πρόκειται για κάποιον ευάλωτο, ίσως ακόμη και να αισθάνεται ένοχος για τον θάνατο ενός από τους γονείς του.
«Θα πρέπει να ντρέπεσαι! Να βλέπεις/διαβάζεις πράγματα όπως αυτό! Δεν θα έπρεπε καν να σου έρχονται κάποιες σκέψεις!» Ή «Δεν φαντάζομαι να αυνανιζόσουν; Το ξέρεις ότι δεν κάνει, είναι κακό!» Τυπικά παραδείγματα της ενοχής που εγκαθίσταται από τους γονείς σε σχέση με το φύλο.
«Ξέχασες να πεις ευχαριστώ! Θέλεις πραγματικά οι φίλοι μας να πιστεύουν ότι δεν σου έμαθα τίποτα;» Ή «Να βάζεις το δάχτυλο στη μύτη σας μπροστά στο φίλο του μπαμπά! Με κάνεις να ντρέπομαι!»: Ενοχή συνδεδεμένη με την κοινωνική συμπεριφορά. Μπορείτε, ωστόσο, να διδάξετε ένα παιδί να συμπεριφέρεται κατά τρόπο αποδεκτό, χωρίς να εγκατασταθεί οποιοδήποτε αίσθημα ενοχής, εξηγώντας στο παιδί γιατί μια συγκεκριμένη συμπεριφορά είναι κοινωνικά ανεπιθύμητή.
Το αίσθημα ενοχής μπορεί τελικά μακροπρόθεσμα, να προκαλέσει κάποιες ψυχολογικές διαταραχές, όπως η αναποφασιστικότητα, η ανασφάλεια, η υποχονδρία και φόβους διαφόρων ειδών, χαμηλή αυτοεκτίμηση, τεράστια ανάγκη να γίνει κανείς αποδεκτός και να αγαπηθεί.
Για την επίλυση των ψυχολογικών προβλημάτων που σχετίζονται με την έννοια της ενοχής είναι απαραίτητο να εργαστούμε με τον εαυτό μας, μέσα από μια στοχευμένη ψυχοθεραπεία για να μάθουμε για τις εσωτερικές διαμάχες μας και να τις διαχειριστούμε με τον καλύτερο τρόπο, μέσα από την ανάπτυξη νέων εφεδρειών και νέων δεξιοτήτων.
Επικοινωνήστε μαζί μας μέσω: